Egzersiz yaparken salınan hormonların etkisi ile fiziksel kazanımlarımız yanında psikolojik kazanımlarımız da olur. Spor yapmak stres hormonlarının vücuttan atılmasını kolaylaştırır. Fakat diğer yanda spor, performans ölçümü ve yarışmaya döndüğünde psikolojik gerginlik, stres oluşturabilir.
Spor ortamında tüm duygu durumları performans üzerinde etkilidir. Olumlu duyguların performansa pozitif etkisi olur. Spor ve yarışma ortamı çoğu kez stres, korku ve kaygı içerir. Olumsuz psikolojik faktörlerden etkilenmeyen spor branşı yoktur. Özellikle başarının çok net ölçüldüğü ve kişiye mal edildiği bireysel sporlarda performans kaygısı oldukça sık görülür. Antrenmanlarda ortaya konulan başarı yarış ortamına taşınamaz. Performans dalgalanmaları yaşanır. Sadece yarışmalar değil bazı sporcular için antrenmanlar da son derece stres doludur. Stres hem fiziksel hem psikolojik nedenlerle artabilir. Çevreden ya da kendisinden olan yüksek performans beklentisi sporcu yüksek kapasitede de olsa kaygıyı tetikleyebilir.
Sporcunun performansını en çok bozan şey yüksek stres ve kaygıdır. Olumsuz düşünceler kaygının düğmesine basar. Stres hormonları hızla salınır. Tüm vücut fazlası ile uyarılmış olur. Kaygı arttığında kalp atış sayısı artar, kas tonusu yükselir. Hem yarışma öncesi hem de yarışma anında stres hormonlarının da etkisi ile gereğinden fazla kas etkinliği olur. Fazla enerji harcanır. Yarışa zaten yorgun ve beden kontrolü bozulmuş başlanır. Agonist ve antogonist kaslar ardışık olarak çalışması gerekirken eş zamanlı kasılır. Hareketlerdeki esneklik ve koordinasyon bozulur. Kaygının belli bir seviyenin üzerine çıkması ile etkili düşünme becerileri ve karar alma süreci de bozulabilir. Psikolojik stres ve gerginlikler sakatlık ihtimalini artırabilir. Sakatlanan sporcu psikolojik olarak iyi değilse iyileşme de gecikebilir.
Motor becerilerde ideal performans için optimal bir uyarılmışlık düzeyinin olması gerekir. Sporcunun ne az ne de fazla uyarılmış olması uygundur. Her spor branşının gerektirdiği uyarılmışlık ve gerginlik düzeyi farklıdır. Satranç ya da okçulukta olması gereken gerginlik/uyarılma düzeyi ile yakın dövüş sporlarında olması gereken gerginlik aynı değildir. Ne düzey bir gerginliğin en iyi performansı ortaya çıkaracağı branşa göre değiştiği gibi, sporcudan sporcuya da değişir.
Sporcunun kendi psikolojik özelliklerini, stres düzeyini bilmesi gerekir. Bu fiziksel özeliklerini bilmek kadar önemlidir. Kişi kendini her yönden tanımalıdır. Duygu ve düşüncelerini tanıyıp yönetebiliyor olması sporcunun başarısını artırır. Gerekiyorsa stres ve kaygı yönetimi için psikolojik destek alınmalıdır.
UZM. PSK. ZEYNEP ŞEKER AYGÜL