Sevgili anne ve babalar haziranda okullar kapanıyor ve ülkemizde milyonlarca çocuk üç ay sürecek yaz tatiline giriyor. Ailelerin de bu süre içerisinde çocuklar evde ne yapacak? Onu nasıl yönlendirmeliyim? Hangi aktiviteleri seçsek? Evde kiminle kalacak? endişeleri başlıyor.
Hepimizin çabası çocuklarımızın bedensel, sosyal ve ruhsal olarak sağlıklı büyümelerine yardımcı olmak. İstiyoruz ki büyürken ailemiz ve toplumda geçerli değerleri öğrensinler, sorumluluk sahibi olsunlar, kendilerinde olan kapasiteyi ve yetenekleri en iyi şekilde geliştirip kullanabilsinler Bunun için eğitim dönemi olduğu kadar yaz tatilleri de uygun ve tamamlayıcı fırsatlar yaratır.
Çocuğumuzun eğitiminde sorumluluk alan iyi okullar, profesyonel öğretmenler, antrenörler, aile büyükleri ve akrabalar olsa da çocuğun iyi yetişmesinden ve eksikliklerin fark edilip önlem alınmasından ve yönlendirilmesinden öncelikle anne babalar sorumludur.
Çocukken sorumluluk gerektiren aktivitelere katılması yetişkin olduğu zamanki üretkenliği artırır. Çoğu aile çocuktan sadece okul ve ders çalışma ile ilgili beklenti içindedir ve sadece ders çalışma sorumluluğunu almasını bekler. Oysa genel sorumluluk duygusu gelişmemiş çocuklar okul ve derslerle ilgili yeterli sorumluluğu da alamamaktadır. Yaz tatili ise farklı sorumluluklar için iyi bir fırsattır.
Dinlenmek hiçbir şey yapmamak anlamı taşımaz. Çocuk okulda zaten yoruluyor tatil yapsın diyerek ev işleri ve diğer aktivitelerden uzak tutulması onu yemek yapmak, yaşadığı ortamı temiz tutmak gibi yaşam becerileri konusunda deneyimsiz ve beceriksiz kılacaktır. Tabi ki çocuklar deneyimsiz, beceriksiz ve yavaş olabilirler fakat onları aşırı korumak, onlar adına hızla düşünüp onlar adına davranmak güven duygusunun oluşmasına engel olur. Çocuk kendini yetersiz hisseder. Daha sonra da bazen başkalarının onun adına her şeyi yapmasına alıştığı, için bazen de yeterince iyi yapamayacağını düşündüğü için, matematikte başarısız olduğunu düşünerek o dersi çalışmayı bıraktığı gibi birçok işi yapmayı da bırakabilir. Uygun yaşta uygun becerileriler kazanılmadığında daha sonraki yıllarda kendisinden beklenilen basit şeyleri yapma konularında bile direnç göstermektedirler.
Okul öncesi yetişkin işlerini oyunlarda taklit eden çocuklar 6-7 yaşlarından itibaren dünyanın her yerinde ailelerinin yaptığı gerçek işlere yardım etmeye başlarlar ve sorumluluk alırlar. Son yüz yılda ise sanayileşme ve profesyonel eğitim gerektiren işler yapıyor olmamız çocuklarımıza kendi işlerimizi öğretmemizi, örnek olmamızı ve sorumluluk vermemizi zorlaştırmaktadır. Bizim de onlara ev ve sosyal yaşamımızla ilgili sorumluluk vermemiz gerekmektedir. Öncelikle kendimiz onlara örnek olmalı onları her türlü işimizde yanımıza çağırmalı nasıl yaptığımızı görmesini sağlamalı, yaş ve gelişim özelliklerini dikkate alarak yardım istemeliyiz. Sadece keyifli saatlerimizi değil, bazen temizlik, pazar alışverişi gibi zorluklarımızı da onlarla paylaşmalıyız. Kendi işleri ile ilgili sorumluluk verdiğimiz kadar ev ve aileyi ilgilendiren işlerde de sorumluluk vermeli başkaları için de sorumluluk almak ve bir şeyler yapabilme becerilerini geliştirmeliyiz. Yaptıkları için onları cömertçe övmeliyiz ki kendilerine güvensinler.
Günümüzde yaz tatili çocuklar için televizyon, internet, bilgisayar oyunları ile sınırsız zaman geçirebilmek sanılmaktadır. Çoğu ailede çocukların dışarıda oyun oynamaları için büyükler tarafından yönlendirilmeleri gerekmektedir. Bahçeye inerken, arkadaşları ile buluşacağı, oynayacağı zamanlarda bile çocuklar tabletlerini yanlarına almak istemektedir. Bu isteğe aileler sınır getirmelidir. İnternet kullanımı, süre ve içerik yönünden denetlenmelidir. Farklı aktiviteler için alan yaratılmalı çocuklar teşvik edilmelidir.
Tatilin uzun bir süre olduğu dikkate alınıp çocuğun okuma yazma ve araştırma becerileri içinde her gün bir süre belirlenmelidir. Sürekli ders çalışan çocukları da ailelerin fark etmesi, sürekli internette olanlar kadar farklı etkinliklerle ilgilenmek konusunda yönlendirmeleri gerekir.
Bazen anne babalar yoğun çalıştıkları için tatil dönemi boyunca çocuklarını aile büyüklerinin yanına yollamaktadır. Bu konuda çocuğun istekli olup olmadığı, yanına gönderilen büyüklerle normal yaşamında kan bağının dışında sosyal ve duygusal paylaşımların olup olmadığı, birbirlerini yeterince tanıyıp tanımadıkları göz önünde bulundurulmalıdır. Okul öncesi dönemde çocuğun rahatlıkla kaldırabileceği anne babadan ayrı kalma süresi her yaş için bir günken, İlkokul çocukları için bu süre iki haftayı bulabilir. 2 haftayı aşan ayrılıklar ise özellikle okul öncesi çocuk üzerinde olumsuz etkiler oluşturabilir. Çocuğun yaz tatili için gönderildiği kişiler zaten kış döneminde de çocuğa bakan insanlarsa bu süre ve etkiler farklılık gösterecektir. Yine de her aile çocuklarından uzun süre ayrı kaldıklarında oluşabilecek alışkanlık ve davranış değişikliklerine hazırlıklı olmalı, çocuklar mümkün olduğunca evden uzun süre ayrı bırakılmamalıdır. Ailece geçirilecek saatler ve etkinlikler artırılmalıdır.
Düzenleme yapılırken çocuğun gelişimini destekleyecek aktiviteler tercih edilir. Çocuğun ilgi alanları beklentileri dikkate alınmalı doğasına tamamen aykırı aktiviteler seçilip baskı ve başarısızlık ortamı yaratılmamalıdır.
Ailenin diğer bireylerinin kendi boş zamanlarını ve tatillerini nasıl planladığının yaşamın diğer alanlarında olduğu gibi çocuk için model oluşturacağı da unutulmamalıdır.
Uzm. Psk. Zeynep Şeker Aygül